Alle berichten van tvdster

Toetsenborden

Als je voor je beroep met tekst werkt, kun je wel wat hulp gebruiken. Hoe sneller je typt en hoe minder fouten je maakt, hoe leuker je werk is en hoe meer je verdient (of hoe meer vrije tijd je overhoudt). Daarom greep ik de kans met beide handen (en tien vingers) aan toen een opdrachtgever me aan het begin van de jaren negentig een typecursus cadeau deed. Die investering heeft zich inmiddels al vele malen terugbetaald.

Er zijn mensen die meer dan 400 aanslagen per minuut halen, maar die zijn dun gezaaid. Als je sneller wilt kunnen werken, moet je wat mij betreft niet meer oefenen maar betere hulpmiddelen zoeken. Mijn oog viel destijds op drie mogelijkheden:

  • Dvorak
  • Velotype
  • Kinesis

De qwerty-indeling waar we aan gewend zijn geraakt, is naar verluidt niet de beste. Boze tongen beweren zelfs dat qwerty is bedacht met het doel te snelle typisten te vertragen om te voorkomen dat de letters vast kwamen te zitten. In de jaren dertig is al een betere indeling ontwikkeld door August Dvorak, maar toen had qwerty al een voorsprong van 60 jaar. Die voorsprong heeft Dvorak niet weten in te lopen.

Desondanks kent Dvorak een flinke schare trouwe fans, mede doordat de meeste besturingssystemen het mogelijk maken van indeling te switchen. Zelf heb ik er nooit aan kunnen wennen. Ik kreeg er kramp in mijn vingers van, en als ik eens op de computer van een klant of vriend moest werken, sloeg ik constant de verkeerde toetsen aan. Het was een geslaagd experiment, in de zin van dat ik beter af was met mijn oude toetsenbord. (Zie Wikipedia voor meer info.)

De Velotype sprak begin jaren negentig zeer tot mijn verbeelding. Het toetsenbord werd gebruikt door stenografen, onder meer in de rechtbank. Je zou er zeer snel mee kunnen werken omdat je in plaats van letters hele lettergrepen typt. Het ding was toen niet te krijgen maar net zag ik dat er een website is waarop je ’m kunt bestellen (kost wel € 1.500). De Velotype is het nooit geworden voor me om dezelfde reden als de Dvorak-indeling. Zodra je op een toetsenbord van een klant of kennis werkt, weet je niet meer waar de toetsen zitten.

De Kinesis is een toetsenbord dat gewoon gebruikmaakt van qwerty, hoewel je er met behulp van je besturingssysteem natuurlijk ook Dvorak aan toe kunt kennen. Erop leren typen is niet moeilijk want niet heel anders dan op een ‘gewoon’ toetsenbord. Je werkt sneller en ontspannener. Ik heb er een jaar of wat mee gewerkt en was er heel tevreden over. Uiteindelijk ben ik echter toch teruggekeerd naar een standaardtoetsenbord. (Voor wie interesse heeft, ik heb er nog twee op zolder liggen.)

Sindsdien heb ik nog heel wat toetsenborden versleten. De laatste was een mechanisch toetsenbord: de Laptop Pro van Matias. In Europa alleen verkrijgbaar via de in Engeland gevestigde Keyboard Company voor £109.00 ex. VAT. Dat was geen succes. De toetsen repeteren nogal vaak. Dat levert zoveel typos op dat er niet mee te werken valt. Aan de makers heb je in dat geval niet veel. De toetsen veel heen en weer bewegen, wordt me aangeraden, waaruit ik opmaak dat dit geen onbekend probleem is. Een miskoop, dus.

Van de toetsenborden die bij de Mac geleverd werden, was ik nooit een fan. Ze werden echter gaandeweg beter, en met het bovenstaande Magic Keyboard met Touch ID werk ik tegenwoordig naar volle tevredenheid. De aanslag is prettig en licht, en het ding doet wat het moet doen. Veel meer verwacht ik tegenwoordig niet van een toetsenbord.

Behalve een beter toetsenbord zijn er nog heel veel andere manieren om je werk leuker en effectiever te maken. Zie bijvoorbeeld wat ik heb geschreven over text expansion en text prediction.


Copyright © 15-05-2023 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Text Prediction NL

Met een goed toetsenbord en een app voor text expansion kom je een heel eind, maar er zijn op zijn minst twee mogelijkheden die de moeite van het onderzoeken waard zijn als je effectiever wilt kunnen werken: spraakherkenning en text completion.

Spraakherkenning

In de jaren negentig was Philips een van de eerste producenten van spraakherkenning. Recensenten waren unaniem over de resultaten: dit was humor voor de schaterlach. Wat je ook tegen je computer zei, de app maakte er iets totaal anders van. Dat was ook mijn ervaring, en wat een hoopvolle ontwikkeling leek, draaide uit op een diepe teleurstelling. Dat veranderde toen Lernout & Hauspie met een veel beter product op de markt kwam, en hun product werd weer overvleugeld door Dragon Speech Recognition.

Aan spraakherkenning heb ik nooit kunnen wennen, maar ik was er waarschijnlijk wel mee doorgegaan als de ontwikkelingen niet vrijwel volledig tot stilstand waren gekomen. Philips gaf er de brui aan, en het veelbelovende Dragon werd overgenomen door Lernout & Hauspie en doorverkocht toen ze door fraude in zwaar weer terechtkwamen, in 2001 failliet gingen en in de gevangenis belandden. Dat was het einde van L&H, en Dragon eindigde via een paar omwegen bij Nuance, die het nog steeds voor veel geld maar met veel minder talen en functionaliteit verkoopt.

Het bleef een tijdlang stil in de wereld van de spraakherkenning, maar de ontwikkelingen gingen door, en nu is het op de Mac (en ook op de andere besturingssystemen van Apple trouwens) standaard ingebouwd. Het is algemene functie. Dat wil zeggen dat je het systeem geen persoonlijke woorden kunt leren. Maar het werkt heel behoorlijk en ik gebruik het regelmatig.

Text Completion op de Mac

Een andere functie die standaard in macOS zit ingebakken, is text completion. Tijdens het typen kun je op de Mac op F5 drukken om een lijst onder de cursor te zien met woorden die aan de huidige lettercombinatie voldoen. Dat kan je al heel veel typewerk schelen, maar om een woord in de lijst te kiezen, moet je er eerst met de pijltoetsen (of de muis) naartoe scrollen en dan op Enter of Tab drukken. Deze functie is leuk als je niet zeker bent van de spelling van een woord, maar verder vertraagt F5 de boel alleen maar. Blind typen gaat sneller.

Text Prediction

Text prediction is text expansion in de hoogste versnelling. Toen ik nog in Windows werkte, had ik daar een fantastische app voor: IntelliComplete. Je typt één of twee letters, en de app laat alle woorden zien die met deze letters beginnen. Hoe meer letters je typt, hoe groter de kans is dat het woord dat je zoekt onder de cursor verschijnt. Als dat gebeurt, druk je op ; en wordt het woord in je tekst geplakt. Kies je een woord dat niet boven aan de lijst staat, dan druk je op het bijbehorende cijfer. Het werkt snel en intuïtief, zit je nooit in de weg, en leert van je terwijl je werkt. Eigen woordenlijsten toevoegen is een fluitje van een cent. Er is op deze eigenlijk slechts één ding aan te merken: het is een Windows-app.

Voor zo’n ontzettend handige functie moesten ook apps voor de Mac gemaakt zijn, dacht ik. Dat klopt. Ik heb er heel wat gevonden maar gebruik er geen enkele want ze zijn enerzijds uitsluitend gemaakt voor mensen met een beperking en anderzijds erg prijzig. Enig onderzoek leverde de volgende applicaties op:

Aan deze tekst wordt nog gewerkt.

Text Expansion NL

Toen ik nog in Windows en met Microsoft Word werkte, maakte ik vrijwel doorlopend gebruik van de Autocorrectie-functie. Naar mijn mening maakte Microsoft het werken met de autocorrectie weliswaar onnodig tijdrovend, maar met behulp van VBA (Visual Basic for Applications) kon ik toch snel en doeltreffend werken. Ik kon snippets on the fly toevoegen, afkortingen en snippets zoeken met één toetsaanslag, snippets importeren en exporteren, werken met verschillende lijsten voor verschillende projecten, en nog veel meer.

In 2008 ben ik overgestapt op een Mac en heb ik Windows zonder een seconde spijt (wel met stijgende opluchting) achter me gelaten. Ondertussen was er een verschuiving gaande van tekstverwerkers naar tekst editors en het gebruik van markdown, en het duurde niet lang voordat ik ook het topzware Microsoft Word achter me liet. Op zoek dus naar nieuwe manieren om het werken met tekst makkelijker te maken.

Text Expansion

De autocorrectie in Microsoft Word is een voorbeeld van text expansion. In Word is dat autocorrectie genoemd omdat er voornamelijk typefouten mee werden gecorrigeerd. Gebruikers kregen echter al snel door dat je er meer mee kon. Als je met behulp van autocorrectie ‘onmidellijk’ en ‘produkt’ in ‘onmiddellijk’ en ‘product’ kan wijzigen, kan dat natuurlijk ook met ‘onm’ en ‘pd’. Het loont de moeite om de woorden die je vaak typt in AutoCorrect te zetten. Een groot nadeel is wel dat de autocorrectie van Word alleen in Word werkt, dus het duurde niet lang voordat systeembrede apps het licht zagen.

Text expansion apps prezen zich voornamelijk aan om lange frasen met een paar letters te typen. Zo kon ‘gr’ worden vervangen door ‘Met vriendelijke groet’, een naam en zelfs een plaatje van een handtekening. Dat is ook nu nog de manier waarop de meeste mensen dergelijke apps gebruiken, om lange stukken tekst met een paar letters in een bestaande tekst in te voegen. Daarmee laat je alles gebruiker echter veel functionaliteit liggen. Wat je het meest typt, zijn namelijk korte woorden, zoals lidwoorden, voorzetsels, tussenvoegsels enzovoort. Het lijkt misschien overkill om een app ‘het’ te laten maken van ‘h’ en ‘computer’ van ‘c’ maar dat zijn woorden die je heel vaak typt, en die dus de meeste winst opleveren.

Klik voor een grotere weergave

Tools voor Text Expansion

Gelukkig zijn er voor de Mac ondertussen heel wat apps. Als je deze als een elektronische stenograaf hoef je veel minder te typen. Dat betekent dat je een hogere omzet kunt halen, minder lang hoeft te werken, minder typefouten maakt en minder vergt van je armen en polsen. Vooral dat laatste is in deze tijd, waarin veel mensen last hebben van RSI, geen overbodige luxe. Hieronder volgen enkele van de meest gebruikte apps.

Autocorrect in Microsoft Word

Er is een versie van Word voor de Mac. Deze wordt door veel mensen gebruikt, hoewel je naar mijn mening veel beter een simpele teksteditor of desnoods Pages van Apple kunt gebruiken. Zoals de meeste producten van Microsoft laat Autocorrect veel te wensen over. Dat geldt voor Word onder Windows en nog meer voor Word op de Mac. Met een flinke batterij macro’s kon ik de functie toen ik nog met Windows werkte veel beter voor me laten werken. Zo kon ik onder meer in één keer van lijst wisselen (standaard is er maar één) en dus projectlijsten hanteren, lijsten importeren en exporteren, en makkelijk zoeken of er voor een bepaald woord al een lettercombinatie bestond. Het nadeel dat de autocorrectie alleen in Word werkt en de vele tekortkomingen van Word noopten me echter al snel om verder te kijken.

Typinator

Ik zal nu alvast verklappen dat dit mijn favoriete app is. Ik werk inmiddels al meer dan 10 jaar met Typinator en ben er zeer tevreden over. Ik schrijf in meerdere talen, en Typinator is de enige app (voor zover ik weet) die wisselen tussen talen mogelijk heeft gemaakt. De support is ook erg goed. Op mijn vraag om een script om nog sneller en makkelijker tussen talen en lijsten te wisselen, kreeg ik snel antwoord plus het gewenste script, dat ik nu alweer een paar jaar naar volle tevredenheid gebruik. Zoeken naar bestaande codes en de bijbehorende woorden of zinnen is in Typinator heel makkelijk, en je kunt met zoveel lijsten werken als je wilt, en deze met een muisklik activeren of deactiveren. Deze app heeft mijn leven aanzienlijk veraangenaamd. Zie deze video op YouTube voor een voorbeeld.

TextExpander

Zoals gezegd schrijf ik in meerdere talen en wil ik snel en eenvoudig kunnen wisselen. Voor zover ik me herinner was dat in TextExpander een heel gedoe. Importeren van mijn bestaande lijsten was ook moeilijk of onmogelijk, en daarbovenop gedroeg de app zich op mijn Mac raar. De support was vriendelijk maar wist geen oplossing te bedenken, dus keek ik al snel verder.

Het is wel zo dat TextExpander de meest bekende van dergelijke apps is en dat veel mensen er zeer tevreden over zijn. Ik heb begrepen dat er ook een versie voor iOS is. Dat laatste lijkt me erg makkelijk, maar ik ben er nog niet toe gekomen om dat te onderzoeken.

TypeIt4Me

TypeIt4Me is ook een veel gebruikte app. Ik vond het een heel prettig product om mee te werken, Ettore Software reageerde snel op vragen, mijn bestaande snippets kon ik moeiteloos importeren en tussen sets wisselen was ook niet moeilijk. Waarom dan toch een andere app geprobeerd? Geen speciale reden, behalve dan dat ik graag nieuwe apps probeer. Voor mij is Typinator het geworden, maar ik zou TypeIt4Me zeker een kans geven.

En nu iets heel anders

Onder Windows heb ik heel wat geprogrammeerd in VBA (Visual Basic for Applications). Dat miste ik toen ik op de Mac overstapte, maar dat gat is voor een groot deel gevuld door Keyboard Maestro. Met deze app kun je je Mac vrijwel alles laten doen wat je wilt, maar de reden dat ik hem hier noem, is dat je hem ook voor text expansion kunt gebruiken.

aText

aText is een zeer eenvoudige app die ik niet zelf heb geprobeerd. Ik noem hem hier omdat hij ook onder Windows werkt.

Conclusie

Eerlijk gezegd is mijn ervaring met TextExpander en TypeIt4Me enigszins gedateerd. Het zijn uitstekende apps met veel tevreden gebruikers, en welke je uiteindelijk kiest, hangt af van je voorkeuren. TextExpander heeft een deuk in populariteit opgelopen toen ze overstapten op abonnementsconstructie maar dat is alweer een tijdje geleden, en softwareabonnementen zijn nu meer ingeburgerd.

Er zijn veel meer apps dan ik hier heb genoemd, ook voor Windows. Zoek op ‘text expansion’ en je vindt er genoeg.


Copyright © 15-05-2023 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Trap naar de hemel

Hoe komt het dat niemand uit de eerste hand weet wat er gebeurt na de dood, terwijl er tegelijkertijd zoveel verhalen en beelden de ronde doen? Het antwoord op de eerste vraag is natuurlijk dat niemand ooit is teruggekomen om het verhaal te vertellen. Waarschijnlijk vonden ze het de moeite niet waard toen ze zich eenmaal aan de andere kant bevonden. En het antwoord op de tweede vraag… daar kom ik nog op. Laten we beginnen met degenen die ons zijn voorgegaan.

De rest van dit verhaal moet ik nog vertalen. Klik hier voor de Engelse (oorspronkelijke) versie.


Copyright © 27-02-2021 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Comtexxt als perfecte schrijf- en vertaaltool

Dit artikel heb ik geschreven voor Filter, een academisch tijdschrift over vertalen. Het is gepubliceerd op 24-01-2021. Ik heb de tekst hieronder integraal weergegeven en alleen de gedateerde URL’s en e-mailadressen aangepast. Volg deze link om hetzelfde artikel op de site van Filter te lezen.

Volgens het laterale denken van Edward de Bono zou je kunnen zeggen dat een tool voor vertalers niet voor vertalers moet worden gemaakt. Dat is niet zo’n rare uitspraak als het lijkt: als je naar de huidige hulpmiddelen kijkt, vind je genoeg onderbouwing voor een dergelijke stelling. De huidige CAT-tools lijken meer gemaakt voor vertaalbureaus en organisaties dan voor vertalers, en voor zover ik weet, zijn er maar weinig vertalers die er graag gebruik van maken.

Dit artikel gaat niet over CAT-tools maar over hoe een tool voor vertalers eruit zou kunnen zien. Daar denk ik al over na zo lang als ik me met vertalen bezighoud.

Mijn scriptie tijdens mijn studie Vertaalwetenschap ging over de rol van context in vertalen. Rond dezelfde tijd (eind jaren tachtig) heb ik met een studiegenoot een contextbank ontwikkeld. Daarin kon je terminologie in context in twee talen opzoeken.

Tegen terminologie werd destijds als volgt aangekeken: je maakte een record met daarin velden voor een term, een definitie, een bron, een context, synoniemen, gebruiksinformatie, notities en nog een keur aan andere velden. Voor vertalers hoefde daar alleen nog een vertaling van de term aan te worden toegevoegd.

De praktische waarde van dergelijke terminologierecords (geënt op de fiches van voor het computertijdperk) was niet erg groot. Termen kennen immers zelfs binnen één vakgebied soms meerdere definities, en schrijvers volgen die niet altijd exact, niet in de laatste plaats omdat ze er slechts deels mee bekend zijn. Beter is het dan ook om te kijken naar het eigenlijke gebruik van termen. Daar heb je veel context voor nodig, maar daar voorzagen termenbanken nauwelijks in.

Eén context per record is wel erg mager. Ludwig Wittgenstein zei al dat woorden alleen betekenis hebben in de context waarin ze zijn geplaatst, en je hoeft geen talenwonder te zijn om het daarmee eens te zijn. Het gebruik wordt echter pas duidelijk als je meerdere contexten met elkaar vergelijkt. De traditionele indeling van één trefwoord per record is voor dat doel totaal ongeschikt. In plaats daarvan hebben we destijds met onze Contextbank een systeem gebouwd waarmee je op alineabasis op elk woord kon zoeken. Je kreeg minimaal de volledige alinea te zien waarin je zoekterm voorkwam.

In de tweede helft van de jaren negentig ben ik begonnen met de ontwikkeling van txtExpress, een plug-in voor Microsoft Word waarmee je kon zoeken in eerdere vertalingen op zins- of alineabasis met daarnaast een groot aantal functies die het werk van vertalers moesten veraangenamen.

Word stelt zijn objectenstructuur beschikbaar aan de gebruiker, zodat je erin kunt programmeren. Dat bood destijds ongekende mogelijkheden, maar er waren natuurlijk ook beperkingen. Met txtExpress hebben enkele vertalers, waaronder ik zelf, jarenlang naar tevredenheid gewerkt.

Dat dit groepje vertalers nooit groter is geworden, kwam door de beperkingen die een plug-in met zich meebrengt. Het kan zomaar gebeuren dat de software die je schrijft op je eigen computer perfect werkt maar op de computer van een andere gebruiker problemen oplevert. Dergelijke problemen kun je alleen oplossen als je je software volledig in eigen hand houdt. Met een plug-in is dat per definitie onmogelijk want je bent afhankelijk van de maker van de app waar je plug-in in draait.

Necessity is the mother of invention, heeft Plato geloof ik gezegd (niet in het Engels, natuurlijk, maar in het Nederlands is het nooit een gevleugelde uitdrukking geworden). Dus denk ik al een paar jaar na over een zelfstandige app die meer mogelijkheden biedt en die door een grote groep gebruikers kan worden benut.

Het ligt voor de hand dat dat een webapplicatie moet worden. Een webapplicatie is op elk platform te gebruiken (Mac, Windows, Linux, tablet, telefoon). Er hoeft niets te worden geïnstalleerd en je hebt als gebruiker altijd de laatste versie. Online samenwerking is makkelijk in te bouwen als je in een browser werkt, en je hebt automatisch een back-up, zodat je je werk nooit meer kunt kwijtraken.

De naam van deze conceptapp (die voor een groot deel is gebaseerd op het reeds bestaande txtExpress) is Comtexxt. We hebben nagedacht over wat er allemaal in moet en hoe een en ander eruit moet zien, en er is een softwarebureau dat zich over de functionaliteit en de interface heeft gebogen. Moeilijk te maken is het allemaal niet, maar daar is wel geld voor nodig. Over mogelijkheden voor de financiering denken we nog na, en aan de promotie als de app er straks is, moeten we ook nog wel een paar gedachten wijden.

Maar ik loop op de zaak vooruit. Vertalers die dit artikel lezen, zullen vooral willen weten of ze iets aan een app als Comtexxt hebben. Denk je aan een app voor vertalers, dan denk je al snel aan CAT-tools zoals SDL Trados. Hun verkoopargument voor freelancers is dat je met hun product nooit dezelfde zin twee keer hoeft te vertalen. Dat klinkt mooi, maar hoe vaak kom je dezelfde zin tegen in een literaire vertaling? Of in non-fictie? Of in een financiële analyse?

Er zijn zeker teksten die veel herhaling en zogenaamde fuzzy matches bevatten, maar nog veel meer teksten waar dat niet het geval is. Zou je bij het vertalen van dergelijke teksten niet ook baat kunnen hebben bij een goede app? Natuurlijk, maar zo’n app zou dan andere functionaliteit moeten bieden dan de huidige hulpmiddelen.

Een greep uit de mogelijkheden:

  • Zoeken in eerder vertaalde teksten. Dat kunnen de huidige CAT-tools ook, maar de zoekmogelijkheden zijn nogal rudimentair. Zo kun je geen booleaanse operatoren als AND, OR en NOT gebruiken en behoren ook regular expressions, waarmee je zeer gericht kunt zoeken, niet tot de mogelijkheden. Als je zoekt, heb je meestal wel een idee van wat je wilt vinden. AI (artificial intelligence) zou je daarbij kunnen helpen.
  • Zoeken op zowel zins- als alineaniveau. In CAT-tools kun je alleen op zinsniveau zoeken. Er is echter geen reden waarom een app niet beide mogelijkheden zou kunnen bieden.
  • Als je in eerdere vertalingen wilt kunnen zoeken, moet je deze wel eerst hebben opgeslagen. Als je in de app vertaalt, gebeurt dat opslaan automatisch. Vertaal je in een andere app of wil je eerder vertaalde teksten erin opnemen, dan zul je die moeten aliniëren. txtExpress bevat al een zeer handige alinieerfunctie, die in Comtexxt nog handiger zal worden uitgewerkt. Weliswaar zijn er tools die je teksten volledig automatisch aliniëren, maar het is onvermijdelijk dat daar fouten in sluipen. We zorgen ervoor dat aliniëren met Comtexxt een snel en pijnloos proces wordt.
  • Behalve in vertaalde teksten zoek je als vertaler doorlopend naar allerhande informatie. Daarbij kun je denken aan:
    • Terminologie
    • Synoniemen (zie hieronder (1) )
    • Collocaties (zie hieronder (2) )
    • Stijlvoorschriften
    • Context
    • Eigen notities
  • Tekstanalyse: denk aan aspecten als woordfrequentie, zinslengte, stijlkenmerken enz.
  • Spelling-, grammatica- en stijlcontrole.
  • Revisie: meerdere versies van teksten bijhouden en teksten met elkaar vergelijken.
  • Tekstvoorspelling: met behulp van AI kan de app aan de hand van een uitgebreid woordenboek en zowel de teksten in je database als de tekst waar je op dat moment aan werkt voorspellingen doen over het volgende woord of de volgende frase. Dat betekent ook dat je een woord zelden helemaal hoeft te typen en dat je minder spelfouten maakt. En het betekent natuurlijk ook dat je sneller kunt werken.
  • Bookmarks: plekken in je tekst waarnaar je makkelijk wilt kunnen terugkeren. Word heeft bijvoorbeeld een bookmarkfunctie maar die vereist zoveel klikken dat het de moeite niet loont om er gebruik van te maken. In txtExpress kost een nieuwe bookmark maken en ernaartoe gaan slechts twee toetsaanslagen.
  • Conversie van teksten naar andere formaten, zoals html. Steeds meer teksten worden uitsluitend voor het web geschreven. Met behulp van een simpele codering zoals Markdown worden vorm en inhoud gescheiden en kun je teksten in één conversieslag voor publicatie op meerdere platforms geschikt maken.
  • Een keur aan handige tekstbewerkingsfuncties. Tekstverwerkers zijn gemaakt voor de grootste gemene deler, en de makers laten veel functionaliteit weg om te voorkomen dat gebruikers door de bomen het bos niet meer zien. Dat is alleszins begrijpelijk, maar vertalers (en ook schrijvers en redacteuren) zouden gebaat zijn bij wat meer mogelijkheden, zoals:
    • Een functie die het huidige woord automatisch selecteert, waarbij het niet uitmaakt of de cursor zich voor, achter of in het woord bevindt. Computers zijn tenslotte gemaakt om werkzaamheden te automatiseren, en vooral handelingen die je heel vaak uitvoert, zijn daar geschikt voor.
    • Is een woord eenmaal geselecteerd, dan wil je er iets mee doen. Ook dat wil je graag zo snel en makkelijk mogelijk. Vertalers zoeken continu op het web en in eigen naslagwerken naar informatie. Als je middels een toetsaanslag een menu krijgt voorgeschoteld met op maat gemaakte zoekmogelijkheden, hoef je vervolgens alleen op de bijbehorende letter te drukken om het huidige woord automatisch te laten selecteren en op het web of in een naslagwerk op je computer op te zoeken. Dat bespaart je veel tijd.
    • Zoeken en ook vervangen vereisen vaak veel handelingen. Je moet een zoekveld of zoekvenster openen, een zoekterm opgeven en een manier van zoeken kiezen. Dat kan veel makkelijker en sneller, en zonder dat er een venster hoeft te worden geopend. Voor de meeste zoekopdrachten is één toetsaanslag voldoende, en als je complexe vervangingen wilt uitvoeren, is een hulpmiddel als regular expressions onontbeerlijk.
    • Er zijn nog veel meer tekstverwerkersfuncties te noemen, maar dan wordt dit artikel te lang.
  • En last maar zeker not least moet er met de ontwikkeling van een CAT-tool rekening mee worden gehouden dat de behoeften van vertalers zeer kunnen verschillen. Als zo’n tool een scripttaal biedt waarmee gebruikers zelf functionaliteit kunnen toevoegen, vergroot dat de waarde aanzienlijk, zeker als die toevoegingen ook nog met andere gebruikers kunnen worden gedeeld.

Dit artikel is te kort voor een uitputtend overzicht van de functionaliteit, maar er is nog veel meer over te zeggen, en bovendien kunnen nieuwe inzichten weer nieuwe opties opleveren.

(1) Je zou vertalen kunnen omschrijven als zoeken naar synoniemen in een andere taal. Daarbij ga je voorbij aan heel veel wat vertalen nog meer is, maar uit mijn eigen vertaalpraktijk weet ik dat ik doorlopend naar synoniemen zoek. Dan is het teleurstellend dat synoniemenwoordenboeken zich grotendeels beperken tot synoniemen die uit één woord bestaan, terwijl deze vaak uit meerdere woorden of zelfs een hele zin kunnen bestaan.

Dit zijn bijvoorbeeld de synoniemen van “winnen” in txtExpress:

aftroeven, als beste uit de bus komen, als winnaar uit de bus komen, bedwingen, de eerste plaats behalen, de eerste prijs in de wacht slepen, de eerste prijs voor iemands neus weg kapen, de erepalm wegdragen, de hoogste plaats scoren, de loef afsteken, de overwinning behalen, een einde maken aan de heerschappij van, een gelopen race, een monsterzege behalen, een overwinning op je naam schrijven, een straatlengte voorliggen, een voorsprong hebben, het leek erop dat ze alweer een tijdje aan de winnende hand waren, iemand van de troon stoten, iemand zijn verdiende loon geven, iemand zijn vet geven, in het stof doen bijten, in je voordeel beslechten, inmaken, kloppen, krijgen wat je toekomt, lichtjaren vooruit zijn, met de eer gaan strijken, met de hoofdprijs naar huis gaan, onderdrukken, overtroeven, overwinnen, slaan, smadelijk verslaan, triomfen vieren, triomferen, uitverkoren zijn, van de eerste plaats verdringen, verdienen, verslaan, voorliggen, winnen, zegevieren

De synoniemenzoeker van txtExpress wordt overgenomen in Comtexxt en is door gebruikers aan te passen dan wel aan te vullen en te delen.

(2) Een collocatiewoordenboek bestaat bij mijn weten voor het Nederlands niet. Collocaties kun je ook via bestaande teksten en via Google achterhalen. Dat is alleen wel bewerkelijk. Als je via Google zoekt, moet je elke webpagina apart openen en dan nog keer naar je zoekterm zoeken. In txtExpress typ je een zoekterm in krijg je meteen een lijst voorgeschoteld:

  • contact leggen
  • contact maken
  • contact onderhouden
  • contact tot stand brengen
  • contact zoeken
  • een intiem contact
  • het contact verbreken
  • in contact staan met
  • persoonlijk contact
  • onderlinge contacten
  • contact opnemen met…
  • in contact treden

Ook de collocatiezoeker van txtExpress wordt in Comtexxt ingebouwd en kan door gebruikers worden aangevuld en gedeeld.

Een app met zoveel functionaliteit moet wel een heel drukke interface krijgen, zul je misschien denken. Dat hoeft helemaal niet. Je kunt zelfs met een geheel leeg scherm werken en alleen functies te zien krijgen als je dat wilt.

Aan de andere kant vinden sommige gebruikers het prettig om altijd een overzicht van de functionaliteit in beeld te hebben. Met een paar simpele instellingen kun je de interface precies zo instellen als je dat prettig vindt.

Nog even terug naar Edward de Bono. Als je stelt dat een app voor vertalers niet voor vertalers hoeft te worden gemaakt, zou je bijvoorbeeld kunnen concluderen dat vertalen, schrijven en redactie veel met elkaar gemeen hebben.

Schrijvers zoeken voor een groot deel dezelfde informatie als vertalers en zijn er zeker bij gebaat makkelijk in bestaande teksten te kunnen zoeken. Daarom richten we ons met Comtexxt niet alleen op vertalers maar ook op schrijvers en iedereen die beroepsmatig of semi-beroepsmatig met tekst werkt.

Wat is er nog nodig? Ten eerste financiering. Programmeurs moeten ook eten en krijgen graag betaald voor hun werk. Een app als Comtexxt ontwikkelen, kost tijd en geld. Financiering is ook nodig voor de promotie als de app er eenmaal is, en we zoeken ook mensen die daar verstand van hebben.

Mocht je zin hebben om mee te denken, dan kun je contact opnemen via de contactpagina.

Theo van der Ster heeft Vertaalwetenschap gestudeerd aan de UvA en werkt al 30 jaar als freelance vertaler in uiteenlopende vakgebieden. Daarnaast houdt hij zich bezig met grafisch ontwerpen, schrijven en programmeren.


Copyright © 24-1-2021 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Vertaalfouten

Vertalen is een vak dat veel mensen menen moeiteloos te kunnen beheersen. Je eigen taal spreek je al, en het spreekt vanzelf dat je in je moedertaal ook foutloze, goed lopende teksten kunt schrijven. Iets moeilijker wordt het als je in een vreemde taal moet vertalen, maar met een goed woordenboek kom je een heel eind, nietwaar?

Heel wat bedrijven hebben zich onsterfelijk belachelijk gemaakt omdat ze te gierig waren om een paar euro aan een professionele vertaler uit te geven. In landen als China, waar vertalers dun gezaaid zijn, is dat nog te begrijpen. Die schaarste aan vertalers is de reden dat veel gebruik wordt gemaakt van automatisch vertalen ofwel machine translation. Omdat niemand over de nodige talenkennis beschikt om de automatisch gemaakte vertalingen te beoordelen, worden de aldus geproduceerde vertalingen zonder enige kwaliteitscontrole gepubliceerd, wat tot hilarische fouten zoals in de bovenstaande foto kan leiden.

Het Zweedse Electrolux had geen enkel excuus toen het een nieuwe stofzuiger op de markt bracht met de volgende Engelse slagzin: ‘Nothing sucks like Electrolux!’

Er zijn heel wat lachwekkende vertalingen van het Chinees in het Engels. Onderstaande slideshow is een bloemlezing. Van het Engels naar het Chinees gaat het ook wel eens mis. Pepsi heeft ooit de slogan ‘Come alive with the Pepsi Generation’ in het Chinees vertaald als ‘Pepsi doet je voorouders opstaan uit hun graf.’

Klik op een van onderstaande afbeeldingen om deze groot weer te geven. Druk vervolgens op de pijltoetsen om door de afbeeldingen te bladeren.

Ook niet te versmaden zijn onderstaande productnamen (over de producten zelf doe ik geen uitspraken).

Het eenrichtingsverkeer van PDF-conversie

PDF is een bestandsformaat dat grote voordelen biedt. De software om pdf’s te lezen is gratis en de opmaak van pdf’s blijft altijd behouden, ook als de lezer niet beschikt over de gebruikte lettertypen. Pdf’s zijn ook makkelijk te maken. Alles wat je nodig hebt, is een bronbestand, dat wil zeggen, een bestand dat in een ander programma is gemaakt. Voor Windows zijn er gratis plugins verkrijgbaar; voor de Mac zijn die niet nodig omdat je bestanden vanuit elke applicatie als pdf kunt opslaan.

Dat maakt pdf (Wikipedia) een ideaal formaat om teksten in te verspreiden zoals handleidingen, nieuwsbrieven, brochures, persberichten, rapporten, jaarverslagen, ebooks enz. De ontvanger hoeft niet te beschikken over Word, InDesign, Photoshop, Excel, Pages of andere software en kan de pdf’s lezen onder Windows, Linux, OS X, iOS en Android.

Het probleem

Er kleven ook nadelen aan pdf’s. Ze zijn namelijk niet of slechts heel beperkt te wijzigen. Wil je wijzigingen aanbrengen, dan moet je het bronbestand openen in het programma waarin het is gemaakt, de gewenste wijzigingen aanbrengen en een nieuwe pdf maken. Lees verder Het eenrichtingsverkeer van PDF-conversie

Voor iedereen die als kind kunstenaar wilde worden

We hebben allemaal dromen als we jong zijn. Meestal zijn ze niet erg realistisch. Tenslotte is de behoefte van de maatschappij aan cowboys, indianen en ridders niet meer wat het geweest is, en we kunnen ook niet allemaal astronaut worden.

Mijn droom was om kunstenaar te worden. Ik kon goed tekenen, en ik was bekend met beroemde schilders als Rembrandt en Picasso, ook al was ik nog nooit in een museum geweest.

Mijn ouders waren niet zo ingenomen met mijn keuze. Dat ging ongeveer zo.


‘Wat zei je dat je later wilt worden?’
‘Kunstenaar. Je weet wel, schilderijen. En ik wil verdomd goeie schilderijen maken ook nog.’
‘Hee, hee. Let een beetje op je woorden, jongeman.’
‘Hoe bedoel je? Wat is er mis met schilderijen?’
‘Je weet best wat ik bedoel, slimpie. Vader, kom eens horen wat je zoon later wil worden?’
‘Weet ie wat ie later wil worden? Dat is mooi! En hij zit nog niet eens op school. Wat wordt het, knul? Elektricien zoals je vader?’
‘Nee, pa, ik wil kunstenaar worden. Je weet wel, schilderijen en zo … mooie schilderijen.’
‘O, een kunstenaar. Nou, je tekent mooie paarden, dat moet ik toegeven. Maar weet je, jongen, wij zullen er niet altijd zijn om je te eten te geven.’
‘Wat bedoel je, pa?’
‘Dat er geen droog brood mee te verdienen is. Dat weet iedereen. Kijk maar naar hoe-heet-ie-ook-alweer … Van Gogh. Sneed z’n eigen oor af omdat niemand z’n schilderijen wilde kopen. En terecht. Een kind kan het beter. Vierkante hoofden en ledematen op de verkeerde plaatsen…’
‘Dat is volgens mij Picasso, pa.’
‘Maakt niet uit. Die kunstzinnige types zijn allemaal hetzelfde. Armoedzaaiers en klaplopers, stuk voor stuk. De meesten hebben geen nagel om aan hun kont te krabben. Nee, dan kun je beter een vak leren. Daar heb je de rest van je leven wat aan, geloof me.’
‘Ja, jij zal het wel het beste weten, pa.’
‘Natuurlijk weet je vader het het beste. Hij heeft er hard voor moeten knokken om te komen waar ie nu is. Altijd heeft ie goed voor ons gezorgd, ook in magere tijden. Had geen cent te makken toen ik met ’m trouwde (dat was natuurlijk wel in de oorlog), maar hij ging naar de avondschool en leerde zijn vak verder in de praktijk. En kijk maar wat ie bereikt heeft.’
‘Wat heeft ie dan bereikt, mam?’
‘Een goede baan, dat is wat ie bereikt heeft. En hij verdient goed ook. Heeft zijn eigen brommer om mee naar z’n werk te rijden. Hij heeft het goed gedaan, en het is heus niet altijd makkelijk geweest, dat kan ik je wel vertellen.’
‘Oké … maar kan ik dan kunstenaar worden?’
‘Natuurlijk kan dat. Tekenen is een hartstikke leuke hobby. Kijk maar naar dat mooie portret dat je laatst van tante Lena hebt gemaakt.’
‘Dat was een paard, mam.’
‘Een paard?’
‘Ja, ik hou van paarden.’
‘Hmm. Ja, dat weet ik natuurlijk wel. Maar je zou toch af en toe eens een leuk portret van iemand moeten maken. Dat vinden mensen leuk, weet je.’
‘Ja, dat zal wel. Maar wat heb ik eraan als ik er niets van kan verkopen?’
‘Nou, je moet vooral niet naar mij luisteren. Word dan maar kunstenaar als je dat zo graag wilt. Let maar niet op ons. Wij zijn je ouders maar. Wat weten wij er nou van? Maar zeg later niet dat we je niet gewaarschuwd hebben.
‘Zeg, waarom pak je je schetsboek niet en teken je niet een mooi portret van je moeder?’
‘Een andere keer misschien, mam. Ik heb nu niet zo’n zin in tekenen.’


Dus gaf ik het op. Dat had natuurlijk niet gehoeven, maar ik dacht dat er niets anders op zat. Hé, ik was nog een kind, en ik deed wat me gezegd werd. Maar het liet een leegte achter die ik nooit met iets anders heb gevuld. Ik deed het niet zo goed op school en ging op mijn vijftiende aan het werk als leerling drukker en chemigraaf.

Ik heb er geen spijt van. Wat gedaan is, is gedaan. Maar het is nooit te laat om opnieuw te beginnen. Elke dag is een nieuw begin. Hieronder staan een paar tekeningen die ik maakte toen ik tien was. Ze zijn niet slecht voor een tienjarige, maar ik moet toegeven dat ik niet veel ben opgeschoten. Maar zoals we hebben geleerd van Grandma Moses kun je ook op latere leeftijd nog met iets nieuws beginnen.


Lees voor een prachtig verhaal van een jongen die zich niet van zijn roeping laat afbrengen My Name is Asher Lev by Chaim Potok. Deze link is voor de Kindle-editie op de site van Amazon. Ik las het boek als tiener en was er diep van onder de indruk. Als je ook het vervolg wilt lezen…: The Gift of Asher Lev.


Copyright © 28-10-2017 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Hoe ik begon met schrijven

Ik ben niet een van die mensen die op zeer jonge leeftijd zijn begonnen met schrijven. Op mijn tweeëntwintigste heb ik heb wel een halfslachtige poging gedaan na een reis naar Spanje en Marokko. Toen dacht ik dat ik iets te vertellen had. Maar ik kwam al snel tot de conclusie dat ik geen enkel talent had, en daar bleef het bij.

Achttien jaar later. Mijn toenmalige echtgenote was twee maanden op reis was in Thailand, en op een eenzame avond in bed moest ik denken aan de goedkope erotiek die ik als tiener las. Ik dacht met liefde en, het valt niet te ontkennen, met enige opwinding terug aan sommige van de meest tot de verbeelding sprekende scènes.

Zou het niet leuk zijn om er een paar te herlezen, vroeg ik me af. Ik keek wat rond in tweedehands winkeltjes, maar dit waren geen vintage items. Ze waren gedrukt op houthoudend papier met tijdschriftachtige omslagen, en ik kocht ze tweedehands op markten voor maar twintig cent. De uitgever was al lang geleden failliet gegaan en in 1998 was het internet nog niet wat het nu is. eBay bestond al wel maar Marktplaats nog niet, en uiteindelijk had ik het geluk een paar exemplaren te vinden bij een tweedehands boekhandel.

Het is een bekend verschijnsel dat de plaatsen uit je kindertijd bij een bezoek na jarenlange afwezigheid opeens veel kleiner lijken. Deze boekjes waren nog steeds even groot, maar het bleek dat ze erbarmelijk slecht geschreven waren, iets wat me als tiener nooit was opgevallen. Erger nog, de meeste waren ongeveer even opwindend als drie dagen oud afwaswater.

Er waren echter een paar scènes die een beetje veelbelovend waren, en op de een of andere manier kreeg ik het in mijn hoofd dat ik ze kon verbeteren. Ik nam een scène die ik me herinnerde van bijna vijfentwintig jaar geleden en herschreef die.

Dat was op meer dan één manier leuk en spannend.

Ik bleef de tekst verfraaien en bedacht er al snel een heel nieuw verhaal omheen, en tegen de tijd dat mijn echtgenote terugkwam uit Thailand had ik een boek van 80.000 woorden geschreven.

Het was ontzettend leuk om een hele nieuwe wereld en personages in mijn verbeelding te zien ontstaan, en ik bleef vaak schrijven tot de zon opkwam.

Mijn echtgenote dacht dat het boek publicabel was, en mijn vrienden moedigden me aan om een uitgever te zoeken. Maar ik aarzelde. Ten eerste vond ik het niet goed genoeg, en ten tweede was ik huiverig om mijn naam op de omslag te zetten van een boek met een sterk erotische inhoud.

Gebruik dan een pseudoniem, zeiden ze. Maar dat voelde niet goed. Het voelde als liegen. Dus belandde de afdruk onder in een kast en schreef ik een vervolg, en vervolgens nog een.

Jaren later herzag ik mijn standpunt. Mijn nu ex-echtgenote zei, waarom publiceer je niet al die verhalen die je hebt geschreven? Daar moet toch geld mee te verdienen zijn, en het kan ook fijn voor je zijn om je werk gedrukt te zien.

En ik dacht, waarom niet? Laten we het publiceren en mijn naam erop zetten. Want in deze tijd van lang verwachte openheid over seksuele intimidatie, denk ik dat ik een paar waardevolle gedachten te delen heb over het verschil tussen seksuele fantasie en werkelijkheid. Lees er meer over in dit (nog niet geschreven) bericht.

Ik schrijf nu ook in andere genres: fabels, fantasie, korte verhalen. Het is erg leuk, en in toekomstige berichten zal ik mijn ervaringen met schrijven, zelf uitgeven, en schrijfhulpmiddelen en software delen.


Copyright © 28-10-2017 Theo van der Ster

De reacties onder dit blogbericht zijn gesloten. Wil je contact opnemen, dan kan dat op deze pagina.

Drawing Like Betty Edwards

Many people like to draw but don’t know how. There are tons of drawing and painting courses out there but mostly they just let you muck about while giving you a few hints. You may learn a thing or two but progress is agonizingly slow.

Enter Betty Edwards and a revolutionary method, based on exercises that bypass the analytical left brain hemisphere and give the spatial and creative right hemisphere free reign.

Drawing on the Right Side of the Brain was a ground-breaking book when it came out in 1979. I bought it in 1991 and was amazed at the before and after pictures. Students went from stick figures to amazing portraits in less than a week.

Here’s an example:

Go to drawright.com and click on Previous/Next or do a search for “betty edwards before and after drawings” for more examples.

I was inspired and went ahead with the exercises. The results were nothing short of amazing but somehow, I never made it through more than one third of the book and postponed the rest of the book until some other day. That other day didn’t arrive until 2004, when I saw an advertisement for a course in my home town. I jumped at the opportunity, and a few weeks later I was in a classroom with ten other would-be artists.

The course was by Marianne Snoek (based in Belgium), and below are some of my before and after pictures.

The first image is a drawing from the imagination, the second a self-portrait. Both were done on the first day of the course. I think the drawing of my own hand was done on the second day. The next two hand drawings are from day 4, and the following three portraits are from day five, which was the last day of the course. There’s a self-portrait which shows a remarkable improvement over the first day portrait, a side view portrait of one of my fellow participants and finally a side view portrait of me by another participant.

What I took away from the course is that mostly when we draw, we don’t draw what we see. When we draw an eye, for instance, we draw what we think an eye looks like. In other words, we draw a symbol. Betty teaches you to draw curves and shades instead of symbols. In effect, she teaches you to draw what you see, and this way, you learn to see differently. You learn to see as an artist.

This way of seeing will benefit you tremendously as an artist, also when you draw from your imagination. On the other hand, when you draw from imagination, you will also benefit from more traditional art training. I’ll be sharing more about that in future posts.

See Amazon for Betty Edwards’ two books:


Copyright © 30-10-2017 Theo van der Ster

See also How to Become an Artist or Die Trying

The comments on this blog are closed, but feel free to interact with me through email.